Yeni gelişme
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (“EYT”) yasası olarak da bilinen, 3 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile 9 Eylül 1999 tarihinden önce ilk defa sigortalı sayılanların emekliliğe hak kazanması için aranan şartlar yeniden düzenlenmiştir.
EYT kapsamında işverenlerin karşılaşabileceği sorularla ilgili işverenler için hazırladığımız bu özet kılavuzu sizinle paylaşmak isteriz. Bu kılavuzu bilgi almak amacıyla kullanabilirsiniz, ancak mevcut durum hakkında gelişmeler oldukça, hazırlamış olduğumuz bu kılavuzun yanı sıra işverenleri ilgilendiren ikincil mevzuatta da değişiklikler olabilecektir. Bu kılavuzda yer alan bilgiler 3 Mart 2023 tarihi itibariyle günceldir. Kılavuzda yer alan özet niteliğindeki bilgilerin konu hakkında kapsamlı hukuki tavsiye olarak nazara alınmamasını rica ederiz.
1. Kimler ilgili yasal düzenleme ile emekli olabilecektir?
9 Eylül 1999 tarihi öncesinde sigortalı sayılanlar ilgili yasal düzenlemeden faydalanacaktır. Kanun kapsamında emekliliğe hak kazanmak için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 4/1-(a) statüsündeki çalışanların (i) kadın sigortalı ise 20, erkek sigortalı ise 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlaması, (ii) ilk defa sigortalı olunan tarihe göre kademeli olarak değişen 5000 ila 5975 prim günü ödemesini sağlaması gerekmektedir.
İlgili Kanun uyarınca;
- 8 Eylül 1999 (dahil) tarihinden önce uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası) kapsamında çalışmaya başlayanlar,
- 9 Eylül 1999 (dahil) tarihinden sonra uzun vadeli sigorta kolları kapsamında çalışmaya başlamalarına rağmen hizmet borçlanması ile ilk defa sigortalı olunan tarihin, diğer bir deyişle sigortalılık başlangıç tarihinin geriye götürülmesine olanak sağlayan mevzuat hükümleri uyarınca yaptıkları borçlanmalar ile sigortalılık başlangıç tarihi 8 Eylül 1999 (dahil) öncesi olacak şekilde geriye götürülen kişiler
yaş şartı aranmaksızın emekliliğe hak kazanacaktır.
Sigortalılar, 4/1-(a), 4/1-(b) veya 4/1-(c) statüsünden hangisine tabi oldukları fark etmeksizin Kanun kapsamında emekli olabileceklerdir.
2. İşveren Kanun’dan faydalanacak çalışandan ne talep etmelidir ve hangi işlemleri yapmalıdır?
Çalışanın EYT kapsamında emekli olabilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (“SGK“) alınacak kıdem tazminatına esas yazı ve tercihen yaşlılık aylığı bağlanmasına ilişkin SGK’ya başvuru yaptığına dair yazı ile birlikte işverene istifa dilekçesi sunması gerekmektedir.
İşveren, sigortalılığı sona eren kişilere ait işten ayrılış bildirgesini iş sözleşmesinin sona ermesini takip eden en geç on gün içerisinde SGK’ya bildirmelidir. Bu durumda, SGK işten ayrılış bildirimi işveren tarafından “08 – Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle” koduyla yapılmalıdır.
3. EYT kapsamında emekli olarak işten ayrılacak çalışanlar için işverenin ödeme yükümlülükleri nelerdir?
Kanun’da işverenin işçilik alacak ve tazminatlarına ilişkin ödeme yükümlülükleri açısından 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat kapsamında geçerli olan mevcut uygulamaya ilişkin bir düzenleme getirilmemiştir. Bu kapsamda, emekli olması üzerine, iş ilişkisini sona erdiren çalışana, işveren tarafından ödenmesi gereken kalemlere ilişkin mevcut uygulama devam edecektir. Bu doğrultuda, işverenin emekli olarak işten ayrılacak çalışana karşı işçilik alacaklarına ve tazminatlarına ilişkin ödeme yükümlülükleri aşağıdaki gibidir:
- Kıdem tazminatı
- Tahakkuk etmiş ve ödenmemiş maaş
- Tahakkuk etmiş sözleşmesel menfaatler (örneğin, prim, ikramiye, komisyon, vb.)
- Tahakkuk etmiş ve kullanılmamış yıllık izin ücreti
- Tahakkuk etmiş ve ödenmemiş fazla süreli çalışma/fazla çalışma ücreti
- Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde veya hafta tatillerinde yapılan çalışmalar için tahakkuk etmiş ve ödenmemiş ücret
4. Söz konusu ödeme kalemlerine taksit uygulanabilir mi?
İş sözleşmesi sona erdiğinde, çalışana tüm alacakları tam olarak ödenmelidir. Bu nedenle, kural, emeklilik tarihi itibariyle çalışana tüm alacaklarının ödenmiş olmasıdır. Bununla birlikte, işveren ve çalışan arasında karşılıklı bir anlaşma söz konusu ise, ilgili alacak kalemleri taksitle ödenebilecektir.
5. İşveren EYT kapsamında emekli olan çalışanlarını yeniden işe almak zorunda mıdır?
EYT’den yararlanan çalışanın yeniden işe alınması tarafların karşılıklı anlaşmasına bağlıdır. İşveren ihtiyaçlarını, çalışanın konumunu, bilgi birikimini, niteliklerini dikkate alarak ilgili çalışanı yeniden işe alabilir. Fakat, işveren emekli olan çalışanlarını yeniden işe almak zorunda değildir.
Her halükarda işveren, işe alımlarda da dahil olmak üzere, ayrımcılık teşkil edecek davranışlardan kaçınmakla yükümlüdür. Aksi takdirde işveren, ayrımcılık nedeniyle tazminat ve idari para cezası risklerine maruz kalabilecektir.
6. EYT kapsamında emekli olan çalışanın yeniden işe alınabilmesi için bir süre geçmesi gerekir mi?
EYT kapsamında emekli olan çalışanın yeniden istihdam edilmesi için belirli bir süre geçmesine yönelik bir zorunluluk bulunmamaktadır. İşveren, emekli olan çalışanın işten ayrıldığı günün ertesi günü çalışanı yeniden istihdam edebilecek olmakla birlikte, emekli olan çalışanı ilerleyen tarihlerde de yeniden istihdam edebilecektir.
7. EYT düzenlemesi kapsamında sosyal güvenlik destek priminde bir farklılık olacak mıdır?
EYT düzenlemesi ile EYT kapsamında emekli olan çalışanlar da daha önce çalıştıkları işverenin yanında veya başka bir işverenin yanında çalışmaları halinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışacaklardır.
EYT düzenlemesi ile 8 Eylül 1999 (dahil) tarihi öncesinde ilk defa sigortalı sayılan çalışanların Kanun kapsamında işten ayrıldıktan sonra işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde aynı işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmaya başlamaları halinde, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutarın hazine tarafından karşılanacağı belirtilmiştir.
Bununla birlikte, emekli olduktan sonra aynı işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmaya devam eden çalışanın işten ayrılması halinde, söz konusu çalışana ilişkin olarak bu teşvikten tekrar yararlanılamayacaktır.
EYT düzenlemesi kapsamında işten ayrıldıktan sonra başka işyerinde çalışmaya devam edecek olan EYT’liler için beş puanlık teşvikten yararlanılamayacaktır.
