Yeni gelişmeler
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB“), Ödemeler Alanında Sunulan İş Modellerinin Ödeme Hizmeti Türleri ile İlişkilendirilmesine İlişkin Rehber (“Rehber“) yayımladı.
Rehber, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemler, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun (“Kanun“) ve Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik“) kapsamında düzenlenen ödeme hizmetlerini, ödemeler alanında kullanılan iş modelleri ile ilişkilendirilerek uygulamada düzenlemelere uyum ve TCMB tarafından verilecek faaliyet izinleri ile ilgili hususlarda yeknesaklık sağlamaya ilişkin detaylı açıklamalara yer veriyor. Rehber’e buradan ulaşabilirsiniz.
Rehber ne getiriyor?
- Rehber, ödeme hizmetleri alanındaki iş modellerini değerlendirerek, söz konusu iş modellerinin Kanun’un 12. maddesinin 1. fıkrası kapsamında “ödeme hizmeti olarak sayılan haller” bakımından nasıl değerlendirilmesi gerektiği ve hangi hüküm uyarınca TCMB’den izin alması gerektiğini açıklığa kavuşturuyor.
- Rehber ek olarak, ödeme hesabı işletimi, para transferi, sanal pos, fiziki pos, elektronik para ihraç ve kabulü, dijital cüzdan, mobil ödeme ve mobil ödemelere aracılık iş modelleri bakımından Kanun kapsamında hangi hüküm uyarınca TCMB’den izin alınması gerektiğini değerlendiriyor.
- Rehber, Kanun kapsamında ödeme hizmeti olarak sayılan hallerin kapsamını netleştiriyor:
- Ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesine imkan veren hizmetler de dâhil olmak üzere ödeme hesabının işletilmesi için gerekli tüm işlemler
Söz konusu işlemler, ödeme kuruluşu tarafından ödeme hesabı açılması, ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesi gibi hizmetleri kapsıyor.
- Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdinde bulunan ödeme hesabındaki fonun aktarımını içeren, bir defaya mahsus olanlar da dâhil doğrudan borçlandırma işlemi, ödeme kartı ya da benzer bir araçla yapılan ödeme işlemi ile düzenli ödeme emri dâhil para transferi
Söz konusu ödeme hizmeti temel olarak ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hesabındaki fonunun herhangi bir ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdindeki başka bir ödeme hizmeti kullanıcısının hesabına transferi işlemleri içeriyor.
- Ödeme aracının ihraç veya kabulü
“Ödeme aracının ihracı”, ödeme hizmeti kullanıcısı ile imzaladığı sözleşme kapsamında ödeme aracına ilişkin hukuki sorumluluğun üstlenilmesi suretiyle, ödeme hizmeti sağlayıcısı tarafından ödeme aracının ödeme işlemleri başlatmak ve işlemek için ödeme hizmeti kullanıcısının kullanımına hazır hale getirilmesi sürecini ifade ediyor.
“Ödeme aracının kabulü”, ödeme hizmeti sağlayıcısının ödeme hizmeti kullanıcısı ile imzaladığı sözleşme kapsamında bir ödeme aracının işyerinde kullanılabilmesine dair ödeme işlemlerinin kabul edilmesi ve işlenmesi suretiyle işyerine fon aktarımı gerçekleştirilmesine ilişkin hizmet sunulması sürecini içeriyor.
- Para Havalesi
Rehber, söz konusu ödeme hizmeti türünde öncelikle gönderen veya alıcıdan en az biri adına hesap açılmamış olması gerektiği ve fonun gönderen tarafından alıcı veya alıcı adına hareket eden ödeme hizmeti sağlayıcısına aktarılması gerektiğini açıklığa kavuşturuyor. Bununla birlikte, gönderen ve alıcı namına açılmış ödeme hesapları arası fon aktarımlarının para havalesi yerine para transferi olarak değerlendirildiğini belirtiyor.
- Gönderen tarafından ödeme işleminin yapılmasına ilişkin onayın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bir bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine yapıldığı ödeme işlemi
Rehberde bahsi geçen hizmetin sektörde “mobil ödeme hizmeti” olarak nitelendirildiğini belirtiyor.
Müşterinin mobil ödeme hizmeti kapsamında, mal/hizmeti alıp bedelini sonraki bir tarihte ödeyebilme opsiyonunun kredi olarak değerlendirilebileceğine yönelik endişe, Yönetmelik ile giderilmişti. Yönetmelik, ödenmesine aracılık edilen tutarın aracı olarak faaliyet gösteren bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisinin düzenlediği faturaya yansıtılması suretiyle, faturanın son ödeme tarihine kadar tahsil edilmesinin kredi sayılmayacağı ve bu çerçevede gerçekleştirilen ödeme hizmetlerinde kuruluşun, mal veya hizmet tutarını tahsil edilmediği sürece alıcıya ödeme yapamayacağı veya yapılacak ödemeler için garanti veremeyeceğini açıklığa kavuşturmuştu.
Rehber, ödeme kuruluşlarının; üye işyerlerinin söz konusu riskini azaltmak için üçüncü taraf bir şirket ile “Halefiyet Sözleşmesi” yapma yoluna başvurduğu hallerde mevzuat hükümleri çerçevesinde tedbirli bir yaklaşım izlemesi ve Kanun ile Yönetmelik kapsamındaki düzenlemelere azami dikkat göstermelerinin faydalı olacağının altını çiziyor.
- Fatura Ödemelerine Aracılık Edilmesine Yönelik Hizmeti
Söz konusu ödeme hizmeti bir abonelik sözleşmesine dayanan ve süreklilik arz eden iş ilişkilerinden doğan ödemelere aracılık edilmesine ilişkindir. Söz konusu fatura ödemelerinin kapsamı Yönetmelik’te de elektrik, iletişim, su, doğalgaz, gibi ihtiyaçların karşılanmasına yönelik sunulan hizmetlerin karşılığı olarak yapılan ödemeler ile TCMB tarafından uygun görülen diğer ödemeler olarak düzenleniyor.
- Ödeme Hizmeti Kullanıcısının İsteği Üzerine Başka Bir Ödeme Hizmeti Sağlayıcısında Bulunan Ödeme Hesabıyla İlgili Sunulan Ödeme Emri Başlatma Hizmeti
Bu ödeme hizmeti kapsamında, ödeme emri başlatma hizmeti sağlayıcısı (“ÖBHS”) ödeme hizmeti kullanıcılarının ödeme hesabı bulunduran ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdindeki ödeme hesaplarına ulaşarak ödeme emri başlatma hizmetlerinden faydalanmasına aracılık edildiği açıklanıyor.
Ödeme emri başlatma hizmetinin tarafları; ödeme hizmeti kullanıcısı, hesap hizmeti sağlayıcıları ve ÖBHS’dir. Rehber, Ödeme Emri Başlatma Hizmeti Temel İş Akışı’na ilişkin bir tabloya yer vererek süreci görsel olarak özetliyor.
- Ödeme Hizmeti Kullanıcısının Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Nezdinde Bulunan Bir veya Daha Fazla Ödeme Hesabına İlişkin Konsolide Edilmiş Bilgilerin Çevrim İçi Platformlarda Sunulması Hizmeti
Bu ödeme hizmeti kapsamında, hesap bilgisi hizmeti sağlayıcıları (“HBHS”) ödeme hizmeti kullanıcısının farklı hesap hizmeti sağlayıcıları nezdindeki hesaplarına ait bilgileri derleyerek çevrim içi platformlarda toplu şekilde sunulduğu açıklanıyor. Rehber, Hesap Bilgisi Hizmeti İş Akışı’na ilişkin bir tabloya yer vererek süreci görsel olarak özetliyor.
- Elektronik para ihraç edilmesi
Rehber, elektronik paranın Kanun’daki tanımına atıf yaparak elektronik para ihracının bir ödeme hizmeti olmadığı, ödeme hizmetlerinde kullanılan bir parasal değer olduğunun altını çizmiştir. Rehber, aynı zamanda, ihraç edilen elektronik paranın saklandığı hesap ile ödeme hizmeti sunumunda kullanılan ve fon saklanan ödeme hesabının ayrıştırılması ile elektronik paranın ihraç edilebileceği araçların çalışma modellerine ilişkin olarak açıklamalara yer vermiştir. Söz konusu modellerin temelde bir işyeri nezdinde ödeme aracı olarak kullanılacak şekilde tasarlanan iş modellerinin elektronik para olarak değerlendirilme ihtimalinin kuvvetle muhtemel olduğu ancak yine de genel kaideler ışığında olay bazında hem teknik hem hukuki inceleme yapılmasının faydalı olacağı belirtilmiştir.
Sonuç
Rehber, Kanun ve Yönetmelik kapsamında, ödeme hizmeti ve e-para sayılan faaliyet konularını netleştirmesi ve bu alanlarda faaliyetinde bulunmak isteyenlere yol gösterici olması açısından önem arz ediyor.
