Karşılıklı Anlaşma Usulüne İlişkin İlk Yasal Düzenleme!

26 Ekim 2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7338 sayılı Kanun“) ile çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarında yer alan karşılıklı anlaşma usulüyle ilgili ilk kez yasal düzenleme yapıldı. Karşılıklı anlaşma usulüne başvuru sürecinden, bu başvurunun dava açma sürelerine etkisine kadar çeşitli konularda hükümler içeren bu düzenlemelerle, karşılıklı anlaşma usulü uygulamasına yönelik soru işaretlerinin ortadan kaldırılması ve bu usulün daha etkin bir şekilde kullanılması hedefleniyor.

Yeni Gelişme

7338 sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanunu’na (“VUK“) “Karşılıklı Anlaşma Usulü” başlıklı yeni bir bölüm eklendi. Bu bölüm ile yapılan düzenlemeler şu şekilde:

Karşılıklı Anlaşma Usulüne Yönelik Başvuru Süreci

• Usulüne uygun olarak yürürlüğe girmiş bir çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması (“ÇVÖA“) hükümlerine aykırı olarak vergilendirildiğini veya bu şekilde vergilendirileceğine ilişkin kuvvetli emarelerin bulunduğu iddia eden mükellefler, karşılıklı anlaşma usulünün uygulanması için başvuru yapabilecek.
• Karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvuru Gelir İdaresi Başkanlığı’na yapılacak. ÇVÖA hükümlerine bağlı olarak bu başvuru anlaşmaya taraf diğer devletin yetkili makamlarına da yapılabilecek.
• Karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvurunun, ilgili ÇVÖA’da belirtilen süre ve usulde yapılması gerekiyor. ÇVÖA’da bu konuda bir hüküm yoksa veya anlaşma ilgili ülkenin iç mevzuatına atıf yapıyorsa, karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvurunun üç yıl içerisinde yapılması gerekiyor. Bu üç yıllık süre ise mükellefin, başvuruya konu vergilendirme işleminden ilk kez haberdar olduğu tarihten itibaren başlıyor. Her halükarda başvuru süresi;
  • İhbarnamenin tebliğ edildiği,
  • İhtirazı kayıtla verilen beyannamelerde verginin tahakkuk ettiği,
  • Vergi kesintisi yapılan durumlarda kesintinin yapıldığı tarihten itibaren ÇVÖA’da öngörülen sürenin bitiminde, böyle bir süre yoksa üç yıl tamamlanınca sona erecek.
• Vergilendirme matrah veya vergi farkı itibariyle bölünebilir durumda ise, karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvuru yalnızca ÇVÖA kapsamında olan kısım için yapılabilecek.

Karşılıklı Anlaşma Usulünün Sonuçlandırılması ve Diğer Hususlar

• Gelir İdaresi Başkanlığı ile ilgili devletin yetkili makamı karşılıklı anlaşma usulü kapsamında bir anlaşmaya varırsa bu durum yazılı olarak mükellefe bildirilecek.
• Mükellefin bu yazının tebliğinden itibaren otuz gün içinde anlaşmayı kabul edip etmediğini bildirmesi gerekiyor. Belirtilen sürede bildirim yapmayan mükellef, varılan anlaşmayı kabul etmemiş sayılacak.
• Mükellef varılan anlaşmayı kabul ederse karşılıklı anlaşma vaki olacak. Bu durumda:
  • Anlaşmaya konu vergi ve cezalarda zamanaşımı hükümlerine bakılmaksızın düzeltme yapılacak.
  • Anlaşmaya konu verginin normal vade tarihinden, mükellefin anlaşmayı kabul ettiği tarihe kadarki süre için gecikme faizi uygulanacak.
  • Anlaşmaya konu hususlar ve düzeltilen vergi ve cezalar yönünden dava açılamayacak, hiçbir mercie şikâyette bulunulamayacak, VUK’un 376. maddesinde yer alan ceza indiriminden ve uzlaşma hükümlerinden faydalanılamayacak.
  • Düzeltilen vergi ve cezaların, düzeltme işleminin tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekiyor. Düzeltmeye konu verginin tamamı ile cezanın yarısı bu sürede ödenirse cezanın kalan yarısı indirilecek.
• Karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvuru, başvuruya konu vergi ve cezalar yönünden VUK’ta yer alan zamanaşımı sürelerini durduruyor. Duran zamanaşımı süreleri, varılan anlaşmanın kabul edilmemesi veya kabul edilmemiş sayılması üzerine kaldığı yerden işlemeye devam edecek.
• Mükellef, varılan anlaşma sonucunu kabul etmediği sürece, karşılıklı anlaşmaya yönelik başvurusunu geri çekebiliyor. Başvurunun geri çekilmesi halinde, duran zamanaşımı süreleri kaldığı yerden işlemeye devam edecek ve mükellef VUK uyarınca sahip olduğu diğer başvuru haklarını kullanabilecek.
• Karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvuru, tahakkuk eden vergi ve cezaların tahsilatını durdurmuyor.

Karşılıklı Anlaşma Usulüne Yönelik Başvurunun Dava Yoluna ve Daha Önce Yapılan Uzlaşma Başvurusuna Olan Etkisi

• Mükellefin karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvuru yapması üzerine bu başvuruya konu vergi ve cezalar ile ihtirazi kayıtla verilen beyanname üzerine tahakkuk eden vergiye ilişkin dava açma süreleri duruyor. Başvurunun reddedilmesi veya ilgili devletin yetkili makamıyla anlaşmaya varılamaması halinde bu durum mükellefe yazılı olarak bildirilecek; duran dava açma süresi ise bu yazılı bildirimin tebliğinden itibaren yeniden işlemeye devam edecek.
• Mükellef varılan anlaşmayı kabul etmez veya etmemiş sayılırsa; durmuş olan dava açma süresi, mükellefin anlaşmayı kabul edip etmediğini bildirmesi gereken otuz günlük sürenin sona ermesinin ardından yeniden işlemeye başlayacak.
• Dava açma süresinin yeniden işlemeye başlamasından sonra dava açılması için on beş günden az kalmış ise, dava açma süresi on beş gün olarak uzayacak.
• Mükellef karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvuru yapmadan önce dava açmış ise ilgili mahkeme, anlaşma süreci tamamlanana kadar davayı inceleyemiyor. Karşılıklı anlaşma usulü süreci tamamlandığında, idare anlaşma sonucunu mahkemeye bildirecek. Bu süreçte anlaşma vaki olmamış ise mahkeme davayı incelemeye devam edecek.
• Mahkeme karşılıklı anlaşma süreci tamamlanmasını beklemeksizin davayı inceleyip karara bağlarsa, mahkeme kararı değil anlaşma başvurusunun sonucu dikkate alınacak.
• Mükellef karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvuru yapmadan önce uzlaşma yoluna başvurmuşsa, anlaşma süreci tamamlanana kadar uzlaşma erteleniyor. Mükellef, anlaşma sürecinin tamamlanmasını beklemeden uzlaşmayı talep edebilir. Bu durumda karşılıklı anlaşma usulüne yönelik başvurudan vazgeçilmiş sayılacak. Mükellef, uzlaşma vaki olursa tekrar karşılıklı anlaşma usulüne başvuramazken, uzlaşmanın vaki olmaması halinde tekrar karşılıklı anlaşma usulüne başvurabilecek.

Sonuç

Karşılıklı anlaşma usulü, Türkiye’nin taraf olduğu çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarında yer almakla birlikte, Türk vergi mevzuatında düzenlenmeye muhtaç bir kurum idi. 7338 sayılı Kanun ile VUK’ta yapılan düzenlemeler sayesinde karşılıklı anlaşma usulüne ilişkin belirsiz ve tartışmalı hususlar açıklığa kavuşturuldu. Bu düzenlemeler ile karşılıklı anlaşma usulünün çok daha etkin bir şekilde kullanılması hedefleniyor.